Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải chủ trì hội nghị tổng kết công tác phòng chống thiên tai năm 2015. Ảnh: VGP/Nguyên Linh

Trong năm 2015, tuy thiên tai xảy ra ít nhưng cường độ tác động một số đợt lại ở mức cao kỷ lục. Đó là có tới 5 cơn bão và một áp thấp nhiệt đới hoạt động ở Biển Đông; nắng nóng gay gắt với nền nhiệt cao kéo dài kỷ lục xảy ra trên diện rộng từ Bắc Bộ đến Nam Trung Bộ; mưa đặc biệt lớn tại Quảng Ninh; sạt lở đất bờ sông, xâm nhập mặt sớm và lấn sâu vào đất liền; tình trạng cạn kiệt các nguồn nước trên các dòng sông ngày càng phổ biến. Thiên tai đã làm 154 người chết trong năm, 127 người bị thương và thiệt hại tài sản ước 8.114 tỉ đồng.

Nhìn cả giai đoạn 2011-2015 có thể thấy ảnh hưởng của biến đổi khí hậu (BĐKH) thể hiện rõ nét, thiên tai diễn ra bất thường và cực đoan: Bão mạnh, siêu bão đi vào Biển Đông, đặc biệt năm 2013 có 19 cơn bão, áp thấp nhiệt đới, trong đó 12 cơn ảnh hưởng trực tiếp đến nước ta, bao gồm cả siêu bão Haiyan; hạn hán, xâm nhập mặn kéo dài trên diện rộng và mưa lớn với cường suất hàng trăm mm/h; mưa lũ trái mùa, sạt lở xảy ra trên nhiều địa phương gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản. Mỗi năm, thiên tai làm 226 người chết và mất tích (giảm 53% so với giai đoạn trước), thiệt hại vật chất khoảng 660 triệu USD (giảm 32%).

Tình trạng thời tiết cực đoan, theo Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Trung ương, sẽ có thể tiếp tục diễn ra trong năm 2016. Hiện tượng El Nino kéo dài có thể tiếp tục gây hạn hán nghiêm trọng ở Nam Trung Bộ và Tây Nguyên; tình trạng thiếu nước ở hầu hết các lưu vực sông và có thể sẽ có đợt hạn hán kỷ lục; bão, lũ vẫn có thể xảy ra đột ngột, cường độ mạnh; lũ quét, sạt lở đất vẫn nghiêm trọng...

Từ bị động ứng phó sang chủ động phòng ngừa

Trong những năm qua, công tác phòng chống thiên tai được đánh giá là đã chủ động, được triển khai một cách bài bản, tương đối toàn diện các nội dung trong chiến lược quốc gia phòng, chống và giảm nhẹ thiên tai.

Dưới sự chỉ đạo của Chính phủ, các cơ quan, lực lượng, địa phương và nhân dân cả nước đã xây dựng, hoàn thiện thể chế, cơ chế chính sách, thực hiện phòng ngừa được quan tâm đúng mức.

Nhiều hệ thống công trình phòng chống thiên tai lớn đã được xây dựng, đưa vào sử dụng, như hệ thống đê sông, đê biển với tổng chiều dài lên 10.500 km, 6.648 hồ chứa thủy lợi, quy hoạch và xây dựng 70 khu neo đầu tàu thuyền, di dời 71.106 hộ dân vùng nguy hiểm, hoàn thành hệ thống báo động trực canh, lắp đặt thiết bị kết nối vệ tinh và giám sát cho 3.000 tàu cá công suất lớn khai thác hải sản xa bờ...

Triển khai thí điểm mạng lưới tra đo mưa công đồng, các quy hoạch phòng chống lũ đã được rà soát, cập nhật phù hợp với tình hình BĐKH và phát triển kinh tế-xã hội.

Công tác ứng phó thiên tai đã có sự chỉ đạo quyết liệt, phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành địa phương và huy động cả hệ thống chính trị tham gia công tác phòng chống. Sự quyết liệt trong công tác chỉ đạo, điều hành phòng chống thiên tai từ tuyên truyền nâng cao nhân thức, phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả là bước quyết định trong việc khắc phục, giảm thiệt hại đáng kể thiệt hại về người (giảm 53%) và tài sản (giảm 32%) so với giai đoạn 2006-2010.

Hội nghị tổng kết công tác phòng chống thiên tai năm 2015. Ảnh: VGP/Nguyên Linh

Nâng cấp mọi khâu trong phòng tránh thiên tai

Phát biểu kết luận hội nghị, Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải ghi nhận những bước tiến bộ tích cực trong công tác phòng chống thiên tai trong giai đoạn 5 năm vừa qua, đồng thời nhấn mạnh yêu cầu tăng cường hơn nữa năng lực phòng, chống thiên tai ở mọi cấp, ngành, phòng ngừa chủ động, ứng phó kịp thời, khắc phục khẩn trương và hiệu quả, hạn chế thấp nhất thiệt hại do các loại hình thiên tai gây ra.

Chỉ ra những diễn biến ngày càng khó lường của thời tiết, của tình trạng BĐKH, của tình trạng đô thị hóa và vận hành những công trình lớn... Phó Thủ tướng cho rằng, công tác phòng chống thiên tai, ứng phó với thảm họa cần nâng cấp ở mọi khâu, từ nhận thức, tinh thần cảnh giác đến thể chế, đầu tư trang thiết bị cũng như ứng dụng khoa học kỹ thuật. Cụ thể, trong thời gian tới, cần tiếp tục hoàn thiện thể chế, bên cạnh hoàn thành các kế hoạch, phương án phòng chống thiên tai, phải đề xuất các chính sách nhằm kiểm soát các rủi ro mới phát sinh trong quá trình phát triển kinh tế-xã hội như xây dựng kết cấu hạ tầng, khai thác khoáng sản, hồ chứa...

Đặc biệt, tổng kết diễn biến, cơ cấu số liệu thiên tai thời gian qua cho thấy giai đoạn vừa qua đã hạn chế được số người chết, mất tích nhưng tỉ lệ thiệt hại về người do mưa, lũ vẫn chiếm cao nhất (62%), sau đó là do lũ quét, sạt lở đất (16%), nên cần tập trung vào việc ứng phó loại hình này. Địa phương nào ảnh hưởng nhiều sẽ phải có kế hoạch hành động riêng, giải pháp đặc biệt hơn để ứng phó.

Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải cũng lưu ý về công tác truyền thông, coi đây là khâu hết sức quan trọng tương tự như việc nâng cao việc dự báo, quan trắc. Các vấn đề mới do diễn biến phức tạp của BĐKH, của tình hình mới như năng lượng hạt nhân, động đất, sóng thần... cũng cần được cập nhật.

Phó Thủ tướng cũng cho ý kiến về việc huy động các nguồn lực thực hiện các dự án, đề án về phòng chống thiên tai, tăng cường ứng dụng khoa học kỹ thuật, rà soát và lồng ghép các chương trình ứng phó BĐKH vào công tác phòng chống thiên tai....

Nguyên Linh